ΔΕΠ-Υ Τι είναι- Συμπτώματα

Ορισμός (DSM-5-TR, 2022)

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ/ADHD) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επίμονο μοτίβο απροσεξίας και/ή υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας, το οποίο παρεμβαίνει στη λειτουργικότητα ή στην ανάπτυξη του ατόμου.

Διαγνωστικά κριτήρια DSM-5-TR

1. Απροσεξία
   Τουλάχιστον 6 ή περισσότερα συμπτώματα (ή 5 για ≥17 ετών) που διαρκούν ≥6 μήνες:

   • Συχνά δεν δίνει προσοχή σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας.

   • Δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε δραστηριότητες.

   • Φαίνεται να μην ακούει όταν του μιλούν.

   • Δεν ακολουθεί οδηγίες / δεν ολοκληρώνει καθήκοντα.

   • Δυσκολία στην οργάνωση.

   • Αποφεύγει δραστηριότητες που απαιτούν διαρκή προσπάθεια.

   • Χάνει συχνά αντικείμενα.

   • Αποσπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.

   • Ξεχνά καθημερινές υποχρεώσεις.

2. Υπερκινητικότητα-Παρορμητικότητα
   Επίσης ≥6 συμπτώματα (ή 5 για ≥17 ετών) για ≥6 μήνες:

   • Κινεί συνεχώς χέρια/πόδια, στριφογυρίζει στη θέση.

   • Σηκώνεται όταν πρέπει να παραμένει καθιστός.

   • Τρέχει ή σκαρφαλώνει σε ακατάλληλες στιγμές.

   • Δεν μπορεί να παίζει ή να συμμετέχει ήρεμα.

   • Βρίσκεται συχνά «σε κίνηση».

   • Μιλά υπερβολικά.

   • Απαντά πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.

   • Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.

   • Διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους.

3. Επιπλέον προαπαιτούμενες ενδείξεις

   • Κάποια συμπτώματα υπήρχαν πριν την ηλικία των 12 ετών.

   • Παρουσιάζονται σε δύο ή περισσότερα περιβάλλοντα (σπίτι, σχολείο, εργασία).

   • Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι μειώνουν την κοινωνική, σχολική ή επαγγελματική λειτουργικότητα.

   • Δεν εξηγούνται καλύτερα από άλλη ψυχική διαταραχή.

   Ο ρόλος της εργοθεραπείας:

   Στην περίπτωση της ΔΕΠΥ (ADHD), ο ρόλος του εργοθεραπευτή είναι κρίσιμος, καθώς τα παιδιά εμφανίζουν συχνά δυσκολίες σε:

   • Ρύθμιση προσοχής και εκτελεστικών λειτουργιών (σχεδιασμός, οργάνωση, διαχείριση χρόνου).

   • Αυτορρύθμιση συμπεριφοράς και συναισθημάτων.

   • Λεπτή και αδρή κινητικότητα, που μπορεί να επηρεάζει το γράψιμο, το παιχνίδι ή τον αθλητισμό.

   • Κοινωνικές δεξιότητες και συνεργασία με συνομηλίκους.

Θεραπευτικές Παρεμβάσεις Εργοθεραπείας στη ΔΕΠΥ

1. Sensory Integration / Αισθητηριακή ολοκλήρωση

   • Δραστηριότητες που βοηθούν το παιδί να ρυθμίσει καλύτερα την αισθητηριακή του επεξεργασία και να μειώσει την υπερκινητικότητα ή την απόσπαση προσοχής.

2. Παρεμβάσεις στις εκτελεστικές λειτουργίες

   • Εκπαίδευση σε στρατηγικές οργάνωσης, χρήση οπτικών βοηθημάτων, ημερολογίων, checklists.

3. Κοινωνικές και παιχνιδοκεντρικές δραστηριότητες

   • Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μαθαίνει αναμονή σειράς, συνεργασία, έλεγχο παρορμήσεων.

4. Σχολικές προσαρμογές

   • Στενή συνεργασία με δασκάλους για αλλαγές στη διάταξη θρανίων, συχνά διαλείμματα κίνησης, χρήση οπτικών ενισχύσεων.

5. Εκπαίδευση γονέων

   • Παροχή εργαλείων και τεχνικών για την οργάνωση της καθημερινότητας στο σπίτι και τη διαχείριση συμπεριφοράς.

   Η παιδιατρική εργοθεραπεία δεν στοχεύει άμεσα στη μείωση των βασικών συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, αλλά στην ενίσχυση της λειτουργικότητας, ώστε το παιδί να μπορεί να ανταποκρίνεται καλύτερα στις απαιτήσεις του σχολείου, του παιχνιδιού και της κοινωνικής ζωής.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

• American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.; DSM-5-TR). American Psychiatric Publishing.

• American Occupational Therapy Association. (2020). Occupational therapy practice guidelines for children and youth ages 5–21 years. American Journal of Occupational Therapy, 74(Suppl. 2), 7412417010p1–7412417010p48. https://doi.org/10.5014/ajot.2020.74S2005

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.; DSM-5). American Psychiatric Publishing.

• Sibley, M. H., & Arnold, L. E. (2022). Attention-deficit/hyperactivity disorder: A review of the DSM-5 criteria and the DSM-5-TR updates. World Journal of Psychiatry, 12(3), 267–285. https://doi.org/10.5498/wjp.v12.i3.267